Rheolau
- Enw
Yr enw ar y Gymdeithas fydd:
Cymdeithas Ryngwladol y Comisiynwyr Iaith - Amcanion
Bydd amcanion y Gymdeithas fel a ganlyn:- Hybu, cefnogi a hyrwyddo hawliau, cydraddoldeb ac amrywiaeth ieithyddol;
- Rhannu profiad, dealltwriaeth a chysylltiadau rhwng swyddfeydd comisiynwyr iaith;
- Annog cyfnewid gwybodaeth a dysgu oddi wrth ei gilydd rhwng swyddfeydd y comisiynwyr iaith a darparu cyfrwng i aelodau hyrwyddo arferion gorau a datblygu sylfaen wybodaeth gadarnach am ymdrechion i amddiffyn hawliau ieithyddol;
- Creu mwy o ymwybyddiaeth a dealltwriaeth o rôl a gwerth Comisiynwyr Iaith ymhlith Llywodraethau, asiantaethau gwladwriaethol, academia, y cyfryngau a’r cyhoedd yn gyffredinol;
- Diffinio, cyhoeddi a pharhau i adolygu’r meini prawf ar gyfer cydnabyddiaeth i swyddfeydd comisiynwyr iaith gan y Gymdeithas ac i ddyfarnu cydnabyddiaeth i’r rhai sy’n bodloni’r meini prawf penodol ar gyfer cydnabyddiaeth fel comisiynwyr iaith ledled y byd;
- Cefnogi rhanbarthau sy’n dymuno creu swydd comisiynydd iaith neu wella eu hawliau ieithyddol;
- Rhannu hyfforddiant a datblygiad neu gyfleoedd cyfnewid gwaith;
- Rhannu ymchwil seiliedig ar dystiolaeth er mwyn hyrwyddo hawliau ieithyddol.
- Diffiniad
Bydd aelodaeth y Gymdeithas yn cael ei chadw ar gyfer:- Unrhyw Gomisiynydd Iaith a gynrychiolwyd yng nghyfarfod cyntaf y Gymdeithas yn Nulyn, Iwerddon ar 24 Mai 2013 ac sy’n cytuno i reolau’r Gymdeithas a ffurfiwyd yno.
- Unrhyw swyddfa Comisiynydd Iaith a gydnabyddir wedi hynny gan y Gymdeithas fel swyddfa sy’n bodloni Meini Prawf y Gymdeithas ar gyfer Cydnabod Swyddfeydd Comisiynwyr Iaith. Mae’r Meini Prawf wedi’u hatodi yn yr Atodiad.
- Swyddogion
- Bydd gan y Gymdeithas Gadeirydd ac Ysgrifennydd. Mae’n rhaid i’r Cadeirydd fod yn aelod o’r Gymdeithas.
- Bydd y Cadeirydd a’r Ysgrifennydd yn cael eu cynnig, eu heilio a’u hethol yn unigol gan Aelodau’r Gymdeithas yn y Cyfarfod Blynyddol a byddant yn eu swydd nes cloi’r Cyfarfod Blynyddol nesaf pryd bydd ef neu hi yn ymddeol. Caiff y Gymdeithas lenwi unrhyw swydd wag a gyfyd oherwydd ymddiswyddiad neu unrhyw reswm arall yn unol â'i disgresiwn. Bydd Cadeirydd neu Ysgrifennydd sy’n ymddeol yn gymwys i gael ei ailethol ar gyfer ail dymor ond ni chaiff wasanaethu am fwy na dau dymor yn olynol. Gwneir penderfyniadau yn unol â phleidleisiau mwyafrif yr aelodau sy’n bresennol.
- Gall y Gymdeithas ychwanegu rhagor o swyddogion – hyd at 4 mewn nifer – fel sy’n ofynnol ymhen amser.
- Aelodaeth
- Penderfynir ar yr aelodaeth yn unol â’r Rheolau presennol a meini prawf y Gymdeithas ar gyfer Cydnabod Swyddfeydd Comisiynwyr Iaith yn yr atodiad.
- Bydd y Gymdeithas yn penderfynu ar geisiadau dilynol am aelodaeth yn unol â phleidlais mwyafrif yr aelodau sy’n bresennol.
- Bydd yr Ysgrifennydd yn cadw rhestr ddiweddar o Aelodau’r Gymdeithas.
- Tanysgrifio
- Bydd pob Aelod yn talu un tanysgrifiad bychan sy’n cyfateb mewn gwerth i €10 er mwyn cofnodi ei aelodaeth.
- Penderfynir ar swm unrhyw danysgrifiad pellach, os bydd yn codi, gan y Gymdeithas, o dro i dro.
- Ymddiswyddiad
Bydd Aelod yn ildio ei aelodaeth wrth roi rhybudd ysgrifenedig i’r Gymdeithas am ei ymddiswyddiad. - Diarddel
Bydd gan y Gymdeithas bwerau i ddiarddel Aelod os nad yw'r Aelod, ym marn y Gymdeithas, yn bodloni’r Meini Prawf bellach ar gyfer cydnabyddiaeth o aelodaeth. Bydd rhaid wrth fwyafrif o ddwy ran o dair o aelodau er mwyn diarddel. - Cyfarfod Blynyddol
- Bydd y Gymdeithas yn cynnal Cyfarfod Blynyddol wyneb yn wyneb neu drwy ddull electronig bob blwyddyn er mwyn trafod y canlynol:
- Derbyn adroddiad y Cadeirydd ar weithgareddau’r Gymdeithas yn ystod y flwyddyn flaenorol;
- Ethol Cadeirydd ac Ysgrifennydd ar gyfer y flwyddyn ddilynol;
- Cytuno ar gynllun gwaith ar gyfer y Gymdeithas ar gyfer y flwyddyn ddilynol;
- Cytuno ar unrhyw fusnes perthnasol a fydd yn hybu amcanion y Gymdeithas.
- Bydd yr Ysgrifennydd neu, yn absenoldeb yr Ysgrifennydd, aelod o’r Gymdeithas, yn cadw cofnodion yn y Cyfarfodydd Blynyddol ac yn eu dosbarthu o fewn mis i ddyddiad y cyfarfod hwnnw.
- Gellir gwahodd unrhyw gyn gomisiynydd neu ombwdsmon, neu berson academaidd adnabyddus a fydd, ym marn y Gymdeithas, yn gallu cyfrannu at ei gwaith, i’r Cyfarfod Blynyddol neu i gyfarfodydd eraill y Gymdeithas. Mae hyn yn berthnasol hefyd i weision sifil ar lefel uchel o wledydd amlieithog sy’n mynegi diddordeb cadarnhaol yn sefydliad y Comisiynwyr Iaith.
- Bydd y Gymdeithas yn cynnal Cyfarfod Blynyddol wyneb yn wyneb neu drwy ddull electronig bob blwyddyn er mwyn trafod y canlynol:
- Ieithoedd
Saesneg fydd iaith gwaith y Gymdeithas a bydd y dogfennau sefydlu’n cael eu cyfieithu gan yr aelodau i’w hieithoedd swyddogol eu hunain. Bydd yr aelodau’n darparu deunydd y cytunwyd arno yn eu hiaith neu ieithoedd swyddogol o ddewis ar gyfer ei gynnwys yng ngwefan y Gymdeithas. Cynhelir cynadleddau’r Gymdeithas yn Saesneg ac yn ieithoedd swyddogol yr awdurdodaeth ble cynhelir pob cynhadledd. - Addasu’r Rheolau a’r Meini Prawf
- Gellir addasu’r Rheolau a’r Atodiad i’r Rheolau drwy benderfyniad mewn Cyfarfod Cyffredinol Blynyddol ar yr amod bod mwyafrif yr aelodau sy’n bresennol wedi pleidleisio dros benderfyniad o’r fath.
- Daw unrhyw ddiwygiadau i’r rheolau a’r atodlen i rym ar unwaith ar ôl eu mabwysiadu gan y Gymdeithas, oni bai y nodir yn wahanol gan y Gymdeithas.
ATODIAD I’R RHEOLAU
MEINI PRAWF AR GYFER CYDNABOD AELODAETH
- GOFYNION AR GYFER Aelodaeth
Egwyddorion ArweiniolBydd y Gymdeithas yn rhoi cydnabyddiaeth fel Comisiynydd Iaith ac Aelodaeth o’r Gymdeithas i’r cyrff hynny y mae eu rôl yn cynnwys unrhyw un neu bob un o’r canlynol: ymchwilio a datrys, penderfynu neu wneud argymhellion mewn perthynas â chwynion cysylltiedig ag iaith yn erbyn y rhai y mae gan Swyddfeydd o’r fath bwerau i ymchwilio iddynt neu sy’n gweithredu fel gwasanaethau cydymffurfio neu ymgynghorol mewn perthynas â hawliau a rhwymedigaethau ieithyddol.
Nid yw’r aelodaeth wedi’i chadw’n eithriol i’r rhai y mae eu teitl yn cynnwys y geiriau ‘Comisiynydd Iaith’ ac nid yw’r Gymdeithas yn eithrio o aelodaeth unrhyw ombwdsmon neu swyddogion tebyg sydd â gwasanaethau trin cwynion neu gydymffurfiaeth cysylltiedig ag iaith fel rhan bwysig o’u mandad neu ble mae elfen nodedig o waith y gwasanaeth hwnnw’n canolbwyntio ar faterion hawliau ieithyddol.
Meini Prawf
Dyma brif feini prawf y Gymdeithas ar gyfer Cydnabod Swyddfeydd Comisiynwyr Iaith:Rôl – fel ombwdsmon, gwasanaethau cydymffurfio neu ymgynghorol yng nghyswllt hawliau neu rwymedigaethau ieithyddol
Llywodraethu
Annibyniaeth – annibyniaeth o ran cyflawni ei swyddogaeth
Tegwch – wedi ymrwymo i sicrhau tegwch fel gwerth craidd
Agored – yn dryloyw yn ei ddull o weithredu
Atebolrwydd – yn atebol i’r cyhoedd neu senedd briodolMae’r Gymdeithas yn disgwyl i Swyddfeydd Comisiynwyr Iaith gydymffurfio â normau ac egwyddorion llywodraethu da sydd wedi'u sefydlu wrth gyflawni eu swyddogaethau ac yn unol â'u mandad deddfwriaethol.
CydnabyddiaethBydd y penderfyniad ynghylch a yw Swyddfeydd Comisiynwyr Iaith yn cael eu cydnabod am fodloni’r meini prawf ar gyfer Aelodaeth o’r Gymdeithas yn cael ei wneud yn unol â disgresiwn y Gymdeithas.